Το φυσιολογικό σύστημα της καρδιάς
Η φυσιολογική καρδιά αποτελείται από 4 μυικές κοιλότητες, οι οποίες συστέλλονται και λειτουργούν ως αντλία αίματος.
Υπάρχουν δύο άνω κοιλότητες ή κόλποι, που λαμβάνουν αίμα απ’ την περιφέρεια του σώματος. Κάθε κόλπος κατόπιν, προωθεί το αίμα προς τις δύο κατώτερες κοιλότητες ή κοιλίες, οι οποίες στη συνέχεια το προωθούν προς το υπόλοιπο σώμα.
Προκειμένου να λειτουργήσει συντονισμένα, η καρδιά έχει το δικό της ηλεκτρικό σύστημα. Στην απλούστερή του μορφή, αυτό αποτελείται από δύο εξειδικευμένες κατασκευές ή κομβία και μονοπάτια αγωγής ή δεμάτια, τα οποία απ’την μεριά τους αποτελούνται από κύτταρα αγωγής που μεταδίδουν ηλεκτρικά σήματα.
Ο φυσιολογικός καρδιακός παλμός ξεκινά όταν ένα ηλεκτρικό ερέθισμα δημιουργείται κι αποστέλλεται απ’ τον φλεβόκομβο (sinus node) , που βρίσκεται στον δεξιό κόλπο. Ο φλεβόκομβος είναι υπεύθυνος για την ρύθμιση της συχνότητας και του ρυθμού της καρδιάς και γι’αυτό αναφέρεται ως ο φυσιολογικός βηματοδότης της καρδιάς.
Το ηλεκτρικό ερέθισμα που παράγεται στον φλεβόκομβο, διασπείρεται στους κόλπους, οδηγώντας στη συστολή τους και την αποστολή αίματος στις κοιλίες. Το ηλεκτρικό ερέθισμα έπειτα φτάνει στον κολποκοιλιακό κόμβο (AV node), ο οποίος δρα ως πύλη που επιβραδύνει και ρυθμίζει τα ερεθίσματα μεταξύ κόλπων και κοιλιών.
Το ερέθισμα μεταδίδεται στη συνέχεια, διαμέσου των εξειδικευμένων μονοπατιών ή δεματίων, στις κοιλίες. Τα δεμάτια αυτά, περιλαμβάνουν το δεμάτιο του His, που συνδέεται με τον κολποκοιλιακό κόμβο και το οποίο διαχωρίζεται στον αριστερό και δεξιό κλάδο.
Όταν οι κοιλίες διεγερθούν ηλεκτρικά, συστέλλονται και προωθούν αίμα προς τους πνεύμονες και την περιφέρεια του σώματος. Οι φυσιολογικοί καρδιακοί παλμοί ακολουθούν ένα ομαλό μοτίβο κι είναι μεταξύ 60-100/λεπτό. Αυτό αποκαλείται φλεβοκομβικός ρυθμός. Όλη αυτή η αλληλουχία γεγονότων στη συνέχεια ξεκινάει απ’ την αρχή.
Διαταραχές του καρδιακού ρυθμού – Επεμβάσεις Αρρυθμιών
Μερικές φορές, το ηλεκτρικό σύστημα αγωγής στην καρδιά εμφανίζει ανατομικές παραλλαγές, όπως επιπλέον ηλεκτρικές συνδέσεις, γνωστές ως παραπληρωματικά δεμάτια. Συχνά τα δεμάτια αυτά είναι παρόντα κατά την γέννηση, όμως τα συμπτώματα μπορεί να εκδηλωθούν κατά την ενηλικίωση.
Όταν η καρδιά έχει επιπλέον συστολές (έκτοπες), αυτές μπορεί να μεταδοθούν διαμέσου του φυσιολογικού συστήματος αγωγής αλλά και διαμέσου του δεματίου. Η καρδιά μπορεί ν’αρχίσει τότε να πάλλεται γρήγορα και να εμφανιστεί ‘’αίσθημα παλμών’’. Εάν ο ανώμαλος ρυθμός προέρχεται απ’ τις άνω κοιλότητες της καρδιάς, ονομάζεται υπερκοιλιακή ταχυκαρδία (SVT).
Αυτός ο τύπος ανώμαλου καρδιακού ρυθμού δεν είναι απειλητικός για τη ζωή, μπορεί όμως να προκαλέσει μη ευχάριστα συμπτώματα και να διαταράξει την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Εάν ο ανώμαλος καρδιακός ρυθμός προέρχεται από τις κατώτερες κοιλότητες της καρδιάς (κοιλίες, – κοιλιακή ταχυκαρδία-VT), μπορεί να είναι επικίνδυνος, ιδιαίτερα εάν συνοδεύεται από επεισόδιο απώλειας συνείδησης.
Αυτές οι διαταραχές του καρδιακού ρυθμού μπορούν ν’ αντιμετωπιστούν με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, όπως φάρμακα που καταστέλλουν τις αρρυθμίες ή επέμβαση κατάλυσης με καθετήρα.
Η επέμβαση κατάλυσης με καθετήρα έχει ως σκοπό να θεραπεύσει τον ανώμαλο καρδιακό ρυθμό, καταστρέφοντας τα καρδιακά κύτταρα εκείνα που είναι υπεύθυνα για την αρρυθμία, χωρίς να επηρεάσει το υπόλοιπο της καρδιάς.
Η επέμβαση κατάλυσης
Η επέμβαση κατάλυσης με καθετήρα πραγματοποιείται στο αιμοδυναμικό εργαστήριο, ένα δωμάτιο που μοιάζει με αίθουσα χειρουργείου.
Ο ιατρός, ηλεκτροφυσιολόγος/αρρυθμιολόγος, πραγματοποιεί την επέμβαση με την βοήθεια ενός τεχνολόγου/φυσιολόγου, ο οποίος υποστηρίζει τεχνικά την επέμβαση. Συνήθως υπάρχει παρούσα τουλάχιστον μια νοσηλεύτρια, η οποία φροντίζει τον ασθενή και βοηθά τον ιατρό και συχνά ένας τεχνολόγος που χειρίζεται το ακτινολογικό μηχάνημα.
Η επέμβαση κατάλυσης με καθετήρα είναι μια ελάχιστα επεμβατική πράξη. Πραγματοποιείται συνήθως με τοπική αναισθησία και μέθη (ήπια νάρκωση). Σ’ ορισμένες περιπτώσεις όμως, όπως στα παιδιά ή τους εφήβους, μπορεί να χρησιμοποιηθεί γενική αναισθησία.
Με την χρήση μέθης, ο ασθενής χαλαρώνει κι ίσως και να κοιμηθεί για λίγο. Παραμένει όμως ικανός ν’ ανταποκριθεί στον ιατρό και το νοσηλευτικό προσωπικό.
Πιθανές επιπλοκές της επέμβασης αποτελούν η ανάγκη για βηματοδότηση της καρδιάς 1%-2% (ο κίνδυνος μπορεί να είναι μεγαλύτερος ή μικρότερος. Αυτό εξαρτάται απ’ τον τύπο της αρρυθμίας κι είναι δύσκολο να προβλεφθεί πριν τοποθετηθούν οι καθετήρες στην καρδιά), τραυματισμός των αγγείων ή διάτρηση της καρδιάς που μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγία 1%-2%, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο 1%-2% και θάνατος <1:2000.
Το αιμοδυναμικό εργαστήριο
Κατά την διάρκεια της επέμβασης θα χρειαστεί να ξαπλώσετε και να παραμείνετε ακίνητος. Τοπικό αναισθητικό θα εισαχθεί στο επάνω μέρος του μηρού/ών σας. Κατόπιν ένας ή περισσότεροι καθετήρες θα εισαχθούν κάτω από το δέρμα που έχει αναισθητοποιηθεί, σε μια φλέβα του μηρού/ών.
Κάθε καθετήρας στη συνέχεια προωθείται διαμέσου των αγγείων προς την καρδιά. Αυτό γίνεται με την καθοδήγηση ακτίνων Χ. Όταν τα καλώδια έχουν τοποθετηθεί στην καρδιά, προκαλούνται επιπλέον συστολές (παλμοί) με την βοήθεια ενός εξωτερικού βηματοδότη. Γεγονός που μπορεί να προκαλέσει αίσθημα παλμών.
Αυτό είναι απαραίτητο, ώστε να δει ο ιατρός από ποια περιοχή της καρδιάς προέρχεται ο ανώμαλος καρδιακός ρυθμός. Είναι δυνατόν, με την πρόκληση μερικών επιπλέον συστολών, η καρδιά να επανέλθει στον φυσιολογικό της ρυθμό μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Κάτω απ’ τον πλήρη έλεγχο του ιατρού και της ομάδας του.
Όταν η εστία του προβλήματος έχει βρεθεί κι αν εφόσον βέβαια κριθεί απαραίτητο, ο ιατρός που πραγματοποιεί την επέμβαση αρχίζει να καταλύει το δεμάτιο ή την περιοχή γένεσης της αρρυθμίας. Αυτό γίνεται με την χρήση διαφόρων μορφών ενέργειας, οι οποίες μεταφέρονται διαμέσου του καθετήρα στην περιοχή της καρδιάς, εστία της αρρυθμίας.
Η πιο συχνή μορφή ενέργειας που χρησιμοποιείται είναι η ραδιοσυχνότητα. Κι άλλοι όμως τύποι μπορούν να χρησιμοποιηθούν όπως η κρυοθεραπεία, η οποία ψύχει την επίμαχη περιοχή.
Αυτό το στάδιο της επέμβασης μπορεί να μην είναι καλά ανεκτό από τον ασθενή και συνήθως απαιτείται περισσότερη νάρκωση. Μόλις τελειώσει η επέμβαση, ο/οι καθετήρες αφαιρούνται και ο/η ασθενής αναρρώνει για μερικές ώρες στο θάλαμό του/της.
Μετά την επέμβαση
Οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν γρήγορα από τις Επεμβάσεις Αρρυθμιών και νιώθουν καλά ώστε να εκτελέσουν δραστηριότητες του καθημερινού βίου απ’την επόμενη κιόλας ημέρα. Συνιστάται ν’ αποφύγετε την άρση βαριών αντικειμένων αλλά και πιο έντονη δραστηριότητα όπως μακρύς περιπάτους και γυμναστήριο για περίπου 2 εβδομάδες.
Συνιστάται επίσης ν’ αποφύγετε την οδήγηση για περίπου μία εβδομάδα έτσι ώστε τα σημεία εισόδου των καθετήρων στο δέρμα σας να επουλωθούν πλήρως. Ο χρόνος αποχής απ’ την εργασία σας θα εξαρτηθεί απ’ το επάγγελμά σας, συνήθως όμως οι ασθενείς επιστρέφουν στη δουλειά τους μετά από μία με δύο εβδομάδες.
Μετά τις Επεμβάσεις Αρρυθμιών, είναι αρκετά συχνό να έχετε αίσθημα παλμών, ακόμα κι όταν ο καρδιακός σας ρυθμός είναι φυσιολογικός. Μερικοί ασθενείς θεωρούν πως έχουν επιπλέον συστολές/σφύξεις. Προσπαθήστε να μην ανησυχείτε ιδιαίτερα για τα συμπτώματα αυτά, που συνήθως εξαφανίζονται με το πέρασμα του χρόνου.
Εάν παρ’όλα αυτά έχετε αίσθημα παλμών ή εάν αισθάνεστε ότι ο καρδιακός σας ρυθμός είναι γρήγορος, πρέπει να το αναφέρετε στον ιατρό σας, καθώς αυτό μπορεί να σημαίνει ότι η επέμβαση δεν ήταν πλήρως επιτυχής.
Είναι κοινή πρακτική να επανεξεταστείτε στο εξωτερικό ιατρείο μετά από μερικές εβδομάδες ή μήνες απ’ την επέμβαση, ώστε να επανεκτιμηθεί η κατάστασή σας.
Κίνδυνοι και οφέλη – Επεμβάσεις Αρρυθμιών
Ένας λόγος για τον οποίο η επέμβαση κατάλυσης έχει αποτελέσει μια αρκετά διαδεδομένη θεραπεία τα τελευταία χρόνια είναι το πολύ ασφαλές προφίλ της. Παρ’όλα αυτά, στους κινδύνους περιλαμβάνονται η αιμορραγία, η λοίμωξη, η καταστροφή των φυσιολογικών ηλεκτρικών συνδέσεων της καρδιάς που μπορεί να απαιτήσει την εμφύτευση βηματοδότη και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Ο κίνδυνος θνητότητας της επέμβασης πιστεύεται ότι είναι <1:2000, αναλογία που αφορά τους περισσότερους τύπους καταλύσεων. Το όφελος απ’την επέμβαση είναι η πιθανότητα πλήρους θεραπείας της καρδιακής αρρυθμίας και βελτίωσης ή ακόμα και εξαφάνισης των συμπτωμάτων (αισθήματος παλμών, λιποθυμία, κόπωση, δύσπνοια κλπ).
Αυτό αφορά συνήθως την πλειονότητα των περιπτώσεων. Ένας μικρός αριθμός ασθενών θα χρειαστεί περισσότερες της μιας επέμβασης. Δεν υπάρχει επέμβαση στην ιατρική με μηδενικό κίνδυνο κι η επέμβαση κατάλυσης δεν αποτελεί εξαίρεση. Οι κίνδυνοι με τα ακριβή ποσοστά καθώς και τα οφέλη θα συζητηθούν πιο εκτεταμένα με τον αρρυθμιολόγο σας.
Πηγή: British Heart Foundation