Το φυσιολογικό σύστημα της καρδιάς και η λειτουργία του
Η φυσιολογική καρδιά αποτελείται από 4 μυϊκές κοιλότητες, οι οποίες συστέλλονται και λειτουργούν ως αντλία αίματος.
Υπάρχουν δύο άνω κοιλότητες ή κόλποι, οι οποίοι λαμβάνουν αίμα από την περιφέρεια του σώματος. Κάθε κόλπος προωθεί το αίμα προς τις δύο κατώτερες κοιλότητες ή κοιλίες, οι οποίες στη συνέχεια το προωθούν προς το υπόλοιπο σώμα.
Προκειμένου να λειτουργήσει συντονισμένα, η καρδιά έχει το δικό της ηλεκτρικό σύστημα. Στην απλούστερή του μορφή αποτελείται από δύο εξειδικευμένες κατασκευές ή κομβία και μονοπάτια αγωγής ή δεμάτια, κατασκευασμένα από κύτταρα αγωγής που μεταδίδουν ηλεκτρικά σήματα.
Ο φυσιολογικός καρδιακός παλμός ξεκινά, όταν ένα ηλεκτρικό ερέθισμα δημιουργείται και αποστέλλεται από το φλεβόκομβο (sinus node) που βρίσκεται στο δεξιό κόλπο. Ο φλεβόκομβος είναι υπεύθυνος για τη ρύθμιση της συχνότητας και του ρυθμού της καρδιάς και για αυτό το λόγο αναφέρεται ως ο φυσιολογικός βηματοδότης της καρδιάς.
Το ηλεκτρικό ερέθισμα που παράγεται στο φλεβόκομβο, διασπείρεται στους κόλπους, οδηγώντας στη συστολή τους και την αποστολή αίματος στις κοιλίες. Το ηλεκτρικό ερέθισμα στη συνέχεια φτάνει στον κολποκοιλιακό κόμβο (AV node), ο οποίος λειτουργεί ως πύλη που επιβραδύνει και ρυθμίζει τα ερεθίσματα μεταξύ κόλπων και κοιλιών.
Το ερέθισμα μεταδίδεται διαμέσου των εξειδικευμένων μονοπατιών ή δεματίων, στις κοιλίες. Τα δεμάτια περιλαμβάνουν το δεμάτιο του His, που συνδέεται με τον κολποκοιλιακό κόμβο και το οποίο διαχωρίζεται στον αριστερό και δεξιό κλάδο.
Όταν οι κοιλίες διεγερθούν ηλεκτρικά, συστέλλονται και προωθούν αίμα προς τους πνεύμονες και την περιφέρεια του σώματος. Οι φυσιολογικοί καρδιακοί παλμοί ακολουθούν έναν ομαλό ρυθμό που κυμαίνεται μεταξύ 60-100/λεπτό. Αυτός είναι ο φλεβοκομβικός ρυθμός. Η αλληλουχία των κινήσεων της καρδιάς ολοκληρώνεται και ξεκινάει πάλι απ’ την αρχή.
Τι είναι η αρρυθμία;
Για να δημιουργηθεί μια καρδιακή συστολή, τα ηλεκτρικά ερεθίσματα οδεύουν στην καρδιά μέσω ηλεκτρικών συνδέσεων. Οι αρρυθμίες είναι διαταραχές του ηλεκτρικού συστήματος της καρδιάς, που έχουν ως αποτέλεσμα την δημιουργία ανώμαλων καρδιακών συστολών. Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα κάποιας βλάβης του φυσιολογικού συστήματος αγωγής στην καρδιά ή ακόμα και πλήρους καταστροφής του ή μπορεί να οφείλεται στην ύπαρξη ενός επιπλέον δεματίου (σύνδεσης).
Η καρδιά μπορεί να πάλλεται πολύ γρήγορα (ταχυκαρδία) ή πολύ αργά (βραδυκαρδία) ή ανώμαλα, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται η ικανότητα της καρδιάς να λειτουργεί ως αντλία. Οι ανώμαλες καρδιακές σφίξεις είναι γνωστές ως αρρυθμία. Οι αρρυθμίες μπορούν να συμβούν στις άνω κοιλότητες της καρδιάς (κόλποι) ή στις κάτω (κοιλίες). Επίσης μπορούν να συμβούν σε οποιαδήποτε ηλικία και στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι καλοήθεις.
Τι συμβαίνει στην καρδιά και προκαλείται η αρρυθμία;
Κάθε διαταραχή στο ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς μπορεί να προκαλέσει αρρυθμίες. Για παράδειγμα, ένας ανώμαλος ρυθμός μπορεί να δημιουργηθεί με ένα ανώμαλο ηλεκτρικό ερέθισμα που ξεκινάει από μια περιοχή της καρδιάς, διαφορετική από τον φυσιολογικό της βηματοδότη (φλεβόκομβο) ή όταν ο φλεβόκομβος εμφανίσει μια ανώμαλη καρδιακή συχνότητα ή ρυθμό.
Τι μπορεί να πυροδοτήσει μια αρρυθμία;
Κοινές αιτίες των αρρυθμιών αποτελούν το στρες, η καφεΐνη, το κάπνισμα, το αλκοόλ, τα διαιτητικά χάπια, τα αντιβηχικά και αντιγριπικά φάρμακα. Εάν ο καρδιακός ιστός έχει ‘’τραυματιστεί’’ ως αποτέλεσμα κάποιας επίκτητης καρδιακής νόσου, όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου ή εξαιτίας συγγενούς καρδιοπάθειας, ο κίνδυνος για την εμφάνιση αρρυθμίας είναι υπαρκτός. Όμως υπάρχουν και περιπτώσεις ασθενών για τους οποίους τα αίτια της αρρυθμίας δεν είναι δυνατόν να διευκρινιστούν.
Πως γίνεται η διερεύνηση των αρρυθμιών;
Το αίσθημα παλμών που διαταράσσει την καθημερινότητα του ασθενούς πρέπει να διερευνηθεί από καρδιολόγο. Αίσθημα παλμών χωρίς σημεία υψηλού κινδύνου, μπορεί να κατασταλεί με απλή φαρμακευτική αγωγή. Όταν η φαρμακευτική αγωγή δεν είναι ικανή ή αρκετή να καταστείλει το πρόβλημα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν τεχνικές κατάλυσης της αρρυθμίας με την χρήση καθετήρων.
Αυτές οι τεχνικές χρησιμοποιούνται από επεμβατικούς αρρυθμιολόγους που έχουν εξειδίκευση σε τέτοιου είδους επεμβάσεις. Η επέμβαση κατάλυσης πραγματοποιείται στο νοσοκομείο και περιλαμβάνει την τοποθέτηση καταγραφικών καθετήρων/ηλεκτροδίων στην καρδιά διαμέσου των αγγείων υπό τοπική αναισθησία.
Οι καθετήρες αυτοί, μπορούν να καθορίσουν τον τύπο του βραχέως κυκλώματος που προκαλεί τις αρρυθμίες και στη συνέχεια να ακολουθήσει καυτηριασμός (κατάλυση) με τη χρήση ειδικού καθετήρα.
Οι περισσότερες υπερκοιλιακές αρρυθμίες μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη χρήση τεχνικών κατάλυσης με καθετήρες. Μερικές κοιλιακές αρρυθμίες μπορούν επίσης να θεραπευτούν με τις προαναφερθείσες τεχνικές.
Από τη στιγμή που οι κοιλιακές αρρυθμίες συνδυάζονται συχνά με μη φυσιολογική λειτουργία της καρδιάς, σε αρκετές περιπτώσεις ο ασθενής χρειάζεται να λάβει ισχυρά φάρμακα καταστολής των αρρυθμιών καθώς και την εμφύτευση απινιδωτή. Επίσης η επέμβαση κατάλυσης παρουσιάζει υψηλά ποσοστά επιτυχίας σε αυτούς τους ασθενείς.
Τι είδους αρρυθμία έχω;
Θα χρειαστεί να επισκεφτείτε τον καρδιολόγος σας. Εάν το ΗΚΓ δεν μπορέσει να εντοπίσει κάποια αρρυθμία, μπορεί να είναι απαραίτητο να προγραμματιστεί περαιτέρω παρακολούθηση του καρδιακού ρυθμού. Ενδέχεται να χρειαστεί συνεχής καταγραφή για μεγαλύτερο διάστημα, συνήθως 24 -72 ωρών.
Η διαδικασία πραγματοποιείται με μια μικρή καταγραφική συσκευή, την οποία μπορεί να έχει μαζί του ο ασθενής στην καθημερινή του δραστηριότητα. Δεν χρειάζεται εισαγωγή στο νοσοκομείο για τη συγκεκριμένη εξέταση. Μόλις τοποθετηθεί η συσκευή καταγραφής (τοποθέτηση αυτοκόλλητων στο στήθος, τα οποία συνδέονται με τα ηλεκτρόδια της συσκευής), μπορείτε να πάτε σπίτι σας.
Θα χρειαστεί να επιστρέψετε την συσκευή στο τέλος της καθορισμένης περιόδου καταγραφής. Εφόσον χρειαστεί υπάρχουν και άλλοι τρόποι καταγραφής της ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς για πιο παρατεταμένες χρονικές περιόδους. Σε αυτήν την περίπτωση θα σας ενημερώσει ο καρδιολόγος σας.
Υπάρχει κίνδυνος για τη ζωή μου από τις αρρυθμίες;
Οι αρρυθμίες δεν πρέπει να αγνοούνται και πάντοτε συνιστάται να συμβουλεύεστε τον κατάλληλο ιατρό, εάν πιστεύετε ότι μπορεί να έχετε κάποια αρρυθμία. Πολλοί ασθενείς με αίσθημα παλμών δεν βρίσκονται σε κανένα κίνδυνο, τα συμπτώματά τους όμως μπορεί να χρειάζονται διερεύνηση.
Εάν η αρρυθμία συμβαίνει σε ασθενή που έχει συνυπάρχουσα καρδιακή νόσο, όπως ιστορικό εμφράγματος του μυοκαρδίου, βαλβιδική καρδιακή νόσο ή μυοκαρδιοπάθεια, μπορεί να είναι σημάδι ύπαρξης σοβαρότερου προβλήματος.
Η αρρυθμία πρέπει τότε να διερευνάται περαιτέρω. Σε αρκετές περιπτώσεις οι ασθενείς πρέπει να παραπέμπονται σε καρδιολόγο, εξειδικευμένο στις καρδιακές αρρυθμίες (ηλεκτροφυσιολόγο).
Κολπική Μαρμαρυγή: Τι είναι και πως αντιμετωπίζεται;
Η Κολπική Μαρμαρυγή (ΚΜ) είναι ο πιο κοινός τύπος αρρυθμίας. Συμβαίνει στους κόλπους, στις άνω κοιλότητες της καρδιάς.
Τα ηλεκτρικά ερεθίσματα παράγονται φυσιολογικά από το φλεβόκομβο. Στην ΚΜ πολλά ηλεκτρικά ερεθίσματα παράγονται εξαιρετικά γρήγορα, από περιοχές διαφορετικές από τον φλεβόκομβο, με αποτέλεσμα οι καρδιακές σφίξεις να είναι γρήγορες και ανώμαλες.
Για τον λόγο αυτό, ο ασθενής βρίσκεται σε κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, η πρόληψη του οποίου γίνεται με την χορήγηση αντιπηκτικών (φαρμάκων που αραιώνουν το αίμα), όπως είναι η ασενοκουμαρόλη και η βαρφαρίνη καθώς και τα νεότερα αντιπηκτικά, όπως η ριβαροξαμπάνη, η απιξαμπάνη, η νταπιγκατράνη και η εντοξαμπάνη, τα οποία είναι εξίσου αποτελεσματικά στην πρόληψη αγγειακών εγκεφαλικών συμβαμάτων, έχουν πολύ ικανοποιητικό προφίλ παρενεργειών (πχ αιμορραγία) και επιπλέον έχουν το πλεονέκτημα ότι δεν απαιτούνται τακτικές αιματολογικές εξετάσεις για την παρακολούθηση της δράσης τους.
Έκτακτες συστολές – Υπάρχει θεραπεία;
Οι περισσότερες έκτακτες συστολές είναι αθώες και δεν απαιτούν θεραπεία. Αν ένας ασθενής είναι πολύ συμπτωματικός, φάρμακα όπως οι β-αναστολείς μπορεί να βοηθήσουν. Μερικές αρρυθμίες οφείλονται σε έκτοπες εστίες, οι οποίες μπορούν να αντιμετωπιστούν με τη διαδικασία της κατάλυσης.
‘’Η καρδιά μου ξαφνικά χτυπάει πολύ γρήγορα και πολλές φορές χάνει ένα ή δύο παλμούς. Νιώθω αρκετή ζάλη’’. Τι πρέπει να κάνω;
Πρωτίστως πρέπει να συμβουλευθείτε τον καρδιολόγο σας. Μπορεί να υπάρχει μια απλή εξήγηση για ότι σας συμβαίνει, αλλά μπορεί και να χρειαστείτε περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις. Σε πολλές περιπτώσεις το αίσθημα παλμών μπορεί να είναι πολύ τρομακτικό όμως στην πραγματικότητα είναι καλοήθες σύμπτωμα.
Πολλές φορές το αίσθημα παλμών οφείλεται σε επιπλέον συστολές που κάνουν την καρδιά να σταματήσει για ένα έως δύο δευτερόλεπτα. Το γεγονός αυτό, μπορεί να δίνει την αίσθηση ότι η καρδιά πρόκειται να σταματήσει.
Μπορεί να είναι αρκετά τρομακτικό, όμως στην ουσία δεν υπάρχει ανησυχία. Σε πολλές περιπτώσεις μια ηλεκτρική διαταραχή που προκαλεί αίσθημα παλμών, συμβαίνει χωρίς να υπάρχουν άλλα καρδιακά προβλήματα.
Ποιος ο ρόλος του οικογενειακού ιατρού;
O οικογενειακός σας ιατρός θα προσπαθήσει να εξακριβώσει εάν έχετε υποκείμενη καρδιακή νόσο και να σας παραπέμψει στον κατάλληλο ειδικό καρδιολόγο για περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις, ώστε να καθοριστεί η αιτία της αρρυθμίας.
Εάν δεν υπάρχει καρδιακή νόσος και η αρρυθμία μπορεί εύκολα να εξηγηθεί, για παράδειγμα από έκτακτες συστολές, ο καθησυχασμός ίσως είναι το μόνο που απαιτείται.
Εάν υπάρχει υποψία για κάποια πιο περίπλοκη αρρυθμία, τότε θα πρέπει να σας παρακολουθήσει καρδιολόγος ή ειδικός αρρυθμιολόγος.
Ποιος ο ρόλος του καρδιολόγου;
Οι ασθενείς με διάγνωση καρδιακής νόσου πρέπει να εκτιμηθούν από καρδιολόγο. Όλοι οι ασθενείς με αρρυθμία εκτός των απλών έκτακτων συστολών πρέπει να εκτιμηθούν από ειδικό καρδιολόγο-αρρυθμιολόγο ακόμα και αν αυτό είναι το μοναδικό πρόβλημα και η καρδιά κατά τα άλλα λειτουργεί φυσιολογικά.
Τι είναι ο ηλεκτροφυσιολόγος;
Είναι ειδικός καρδιολόγος που έχει εξειδικευθεί στη διάγνωση και θεραπεία των αρρυθμιών. Ο ηλεκτροφυσιολόγος (αρρυθμιολόγος) καθορίζει την απαιτούμενη θεραπεία των αρρυθμιών και σε περιπτώσεις που είναι απαραίτητο διενεργεί την ηλεκτροφυσιολογική μελέτη και την επέμβαση κατάλυσης των αρρυθμιών.
Υπάρχουν φάρμακα που θα με βοηθήσουν να αποφύγω μια επέμβαση για τις αρρυθμίες;
Τα φάρμακα είναι αποτελεσματικά για πολλές αρρυθμίες, αλλά δεν αποτελούν θεραπεία. Μπορεί να έχουν παρενέργειες και κινδύνους που σχετίζονται με την χρήση τους, όπως η πρόκληση νέων αρρυθμιών σε ορισμένες περιπτώσεις.
Πολλοί ιατροί, θα δοκιμάσουν αρχικά απλά φάρμακα, για καταστάσεις που δεν είναι επικίνδυνες για την ζωή. Κάθε ασθενής όμως που εμφανίζει μια απειλητική για την ζωή αρρυθμία, πρέπει να παραπέμπεται σε ειδικό καρδιολόγο – αρρυθμιολόγο, ώστε να εξεταστούν οι πιθανές θεραπευτικές επιλογές, που μπορεί να είναι ισχυρά φάρμακα, επέμβαση κατάλυσης, ή εμφύτευση βηματοδότη ή απινιδωτή.
Τι είναι ο βηματοδότης και πώς μπορεί να βοηθήσει με την αρρυθμία μου;
Ο βηματοδότης είναι ένα μικρό μεταλλικό κουτί το οποίο περιέχει μια μπαταρία, ηλεκτρονικά κυκλώματα και συνδέσεις για καλώδια. Τα καλώδια αυτά, εισάγονται διαμέσου των φλεβών, κάτω απ’ την κλείδα, υπό τοπική αναισθησία και κατευθύνονται υπό ακτίνες X. Η εμφύτευση ενός βηματοδότη κάτω από το δέρμα, κοντά στην κλείδα, αφήνει μια μικρή ουλή, μήκους περίπου 4 εκατοστών. Διαρκεί περίπου 1 ώρα και χορηγείται μέθη ώστε ο ασθενής να αισθάνεται πιο άνετα.
Συχνά οι ασθενείς μπορούν να πάνε σπίτι την ίδια μέρα. Μετά από μία ή δυο εβδομάδες, όταν το τραύμα έχει επουλωθεί, επανέρχονται στην καθημερινότητά τους. Υπάρχουν κάποιοι λογικοί περιορισμοί στην δραστηριότητα που μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο κουτί του βηματοδότη, όπως η σκοποβολή και η ανταγωνιστική κολύμβηση, η οποία προκαλεί τάση στα καλώδια. Η ασφάλεια του αεροδρομίου πρέπει να είναι ενήμερη και σε εγρήγορση, όταν ο ασθενής πρέπει να διεξάγει τους καθιερωμένους ελέγχους.
Γενικά, οι βηματοδότες δύσκολα επηρεάζουν αρνητικά την καθημερινότητα. Οι μπαταρίες διαρκούν περίπου 10 χρόνια και στη συνέχεια αντικαθίστανται με μια απλή επέμβαση, υπό τοπική αναισθησία.
Τι είναι ο εμφυτεύσιμος απινιδωτής και πώς μπορεί να βοηθήσει με την αρρυθμία μου;
O εμφυτεύσιμος απινιδωτής είναι ένα μικρό μεταλλικό κουτί που περιέχει μία μπαταρία, ηλεκτρονικά κυκλώματα και συνδέσεις για ηλεκτρόδια, τα οποία προωθούνται προς την καρδιά διαμέσου των φλεβών κάτω από την κλείδα, υπό τοπική αναισθησία με την καθοδήγηση ακτίνων Χ.
Η εμφύτευση ενός απινιδωτή κάτω από το δέρμα, κοντά στην κλείδα, διαρκεί περίπου 2 ώρες και αφήνει μια μικρή ουλή μήκους περίπου 5-6 εκατοστών. Στις περισσότερες περιπτώσεις χορηγείται μέθη η οποία δημιουργεί παλίνδρομη αμνησία και ο ασθενής αισθάνεται πιο άνετα. Γενικά δεν απαιτείται η χορήγηση γενικής αναισθησίας.
Συχνά οι ασθενείς μπορούν να επιστρέψουν στο σπίτι την ίδια μέρα. Μετά από μία ή δυο εβδομάδες, όταν το τραύμα έχει επουλωθεί, επανέρχονται στην καθημερινότητά τους.
Υπάρχουν λογικοί περιορισμοί στην δραστηριότητα που μπορεί να βλάψει το κουτί του απινιδωτή, όπως η σκοποβολή και η ανταγωνιστική κολύμβηση που προκαλεί τάση στα ηλεκτρόδια. Συνιστάται να προειδοποιήσετε την ασφάλεια του αεροδρομίου σχετικά με τον απινιδωτή σας, όταν πλησιάζετε τον καθιερωμένο έλεγχο.
Υπάρχουν επίσης περιορισμοί στην οδήγηση που συνιστάται να ρωτήσετε και να συζητήσετε με τον καρδιολόγο σας. Οι μπαταρίες διαρκούν περίπου 5-6 έτη και στη συνέχεια αντικαθίστανται με μια άλλη απλή επέμβαση, υπό τοπική αναισθησία.