Οι κοιλιακές έκτακτες συστολές (ΚΕΣ) είναι πιθανότατα το δεύτερο πιο συχνό πρόβλημα του καρδιακού ρυθμού που συναντά ο καρδιολόγος στην καθημερινή κλινική πράξη. Η κολπική αρρυθμία, συμπεριλαμβανομένης της κολπικής μαρμαρυγής και του κολπικού πτερυγισμού, είναι ίσως τα πιο συχνά.
Στην παρακάτω εικόνα απεικονίζονται κοιλιακές έκτακτες συστολές, που εμφανίζονται με το ονομαζόμενο ‘’μοτίβο διδυμίας’’. Κολπικές ή κοιλιακές έκτακτες συστολές που εμφανίζονται κάθε δεύτερη φυσιολογική συστολή της καρδιάς ονομάζονται διδυμίες και όπως χαρακτηριστικά περιγράφεται από τους ασθενείς ακολουθούν το μοτίβο ‘’boom-boom-παύση’’.
Παρακάτω, παραθέτω τα 6 πιο σημαντικά σημεία σχετικά με τις κοιλιακές έκτακτες συστολές.
1. Υπάρχει ένας παλιός κανόνας που ονομάζεται ο κανόνας των διδυμιών. Βασικά, τα μακρά-βραχέα διαστήματα των κοιλιακών έκτακτων συστολών τείνουν να βοηθούν την αυτοαναπαραγωγή τους. Οι κοιλιακές έκτακτες συστολές συχνά συμβαίνουν με το μοτίβο της διδυμίας. Δεν είναι ασυνήθιστο!
2. Είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσει κανείς τις ΚΕΣ. Αν μπορούσα να χρησιμοποιήσω ένα επίθετο για να τις περιγράψω, θα έλεγα ότι έχουν μια καπριτσιόζικη συμπεριφορά. Δεν μπορούμε πολλές φορές να βρούμε τον λόγο για τον οποίο εμφανίζονται, τον λόγο που εξαφανίζονται ή γιατί επανεμφανίζονται.
3. Είναι σημαντικό να μελετήσει κανείς τα χαρακτηριστικά των ΚΕΣ:
• Απάντηση στην άσκηση: ΚΕΣ που συμβαίνουν κυρίως κατά την ηρεμία και εξαφανίζονται με την άσκηση είναι συνήθως καλοήθεις ΚΕΣ που χειροτερεύουν κατά την άσκηση, όταν η καρδιά βρίσκεται υπό stress, μπορεί να υποδηλώνουν πχ μερική ή ολική απόφραξη μιας αρτηρίας της καρδιάς. Στην περίπτωση αυτή, απαιτείται περαιτέρω καρδιολογική εκτίμηση και διερεύνηση.
• Φορτίο (αριθμός) των ΚΕΣ: Ένα holter ρυθμού 24ωρης καταγραφής, μπορεί να μας πει πόσες ΚΕΣ συμβαίνουν σε μια ημέρα. Ένας φυσιολογικός άνθρωπος έχει περίπου 100000 καρδιακές συστολές την ημέρα (οι αθλητές κάτι λιγότερο). Ασθενείς με περισσότερες από 20000 ΚΕΣ το 24ωρο, βρίσκονται σε κίνδυνο να αναπτύξουν μυοκαρδιοπάθεια (αδύναμη καρδιά). Οι ασθενείς αυτοί θα πρέπει να παραπέμπονται σε ηλεκτροφυσιολόγο (αρρυθμιολόγο).
4. Στην πλειονότητα των ασθενών, ειδικά αυτών με μια δομικά φυσιολογική καρδιά, οι ΚΕΣ είναι καλοήθεις. Η λέξη καλοήθης σημαίνει ότι η έκτακτη συστολή δεν υποδηλώνει καρδιακή νόσο και δεν σχετίζεται με αιφνίδιο καρδιακό θάνατο.
5. Οι ΚΕΣ μπορεί επίσης να προκληθούν ή να επιταθούν από άλλους ‘’εξωκαρδιακούς’’ παράγοντες επιπροσθέτως του stress, της καφείνης και του αλκοόλ. Οι παράγοντες αυτοί περιλαμβάνουν ουσίες όπως συμπαθητικομιμητικά φάρμακα πχ αντιβηχικά ή αντιγριππικά πολυχάπια και χάπια απώλειας βάρους, κοκαίνη, φάρμακα για την διαταραχή έλλειψης προσοχής και υπερδραστηριότητα (ADHD) καθώς και κάποιους συνδυασμούς βοτάνων. Επίσης, οι ηλεκτρολυτικές διαταραχές (χαμηλό κάλιο/μαγνήσιο), η ισχαιμία, η καρδιακή ανεπάρκεια, η αφυδάτωση, η πνευμονική νόσος (υποξία), μπορεί να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν την εμφάνιση ή την συχνότητα των ΚΕΣ. Είναι πολύ σημαντικό να εντοπίσει κανείς έναν ή περισσότερους από τους παράγοντες αυτούς, καθώς η αντιμετώπισή τους μπορεί να μειώσει δραστικά ή και να εξαλείψει τις ΚΕΣ.
6. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία στο πόσο και πώς οι ασθενείς αντιλαμβάνονται τις ΚΕΣ. Αρκετοί δεν τις αντιλαμβάνονται καθόλου, ακόμα και αν αυτές είναι πολλές ή συμβαίνουν με ριπές κατά την διάρκεια της ημέρας. Άλλοι πάλι, μπορεί να αντιλαμβάνονται ξεχωριστά την κάθε μία ΚΕΣ που μπορεί να έχουν (μπορεί να πουν ότι η πρώτη ΚΕΣ συνέβη πχ στις 10:42 πμ και η δεύτερη της ημέρας ήρθε 6 λεπτά και 32 δευτερόλεπτα αργότερα).
7. Προσωπικές παρατηρήσεις: Οι ΚΕΣ μπορεί να είναι ενδεικτικές υπερβολικής σωματικής άσκησης. Το συναντώ αυτό αρκετά συχνά στους αθλητές. Μπορεί να συμβεί κατά την διάρκεια μιας έντονης προπόνησης ή αμέσως μετά. Η θεωρία μου είναι πως οι ΚΕΣ σχετίζονται με έντονη φλεγμονή. Ο λόγος που βλέπω την φλεγμονή ως την συνδετική αιτία, είναι γιατί οι ΚΕΣ συμβαίνουν συχνά σε ασθενείς που εκτίθενται σε stress, όπως πχ ο μεσήλικας που βρίσκεται σε διαδικασία διαζυγίου, ο ιατρός που εμπλέκεται σε ιατρο-νομικά ζητήματα δικαστικής διαμάχης, η υπάλληλος-μητέρα μιας επιχείρησης που φροντίζει για τα πάντα πλην του εαυτού της, ο μαθητής ή ο φοιτητής κατά την διάρκεια εξετάσεων. Οι ΚΕΣ φαίνεται να αθροίζονται σε περιόδους έντονης φλεγμονής – είτε αυτή είναι σωματική, πνευματική ή συναισθηματική.
Αυτό όμως δεν συμβαίνει πάντα!
Πρόσφατα, ένας ασθενής μου, ερασιτέχνης ποδηλάτης, μου ανέφερε πως οι ΚΕΣ που εμφάνιζε με μεγάλο ημερήσιο φορτίο, μειώθηκαν σημαντικά όταν μείωσε την ένταση και την συχνότητα της προπόνησής του. Δεν σταμάτησε να αθλείται. Τροποποίησε απλά το μοντέλο της προπόνησής του.
10 Βήματα Αντιμετώπισης
Τα βήματα 1-4 είναι καθησυχασμός. Είναι σημαντικό να αντιληφθεί κανείς το πρόβλημα και την καλοήθη φύση του. Η απομάκρυνση του φόβου είναι πάντα ένα καλό πρώτο βήμα.
Τα βήματα 5-8 περιλαμβάνουν την τροποποίηση του τρόπου ζωής μας, τόσο στο μικρο- όσο και στο μακροεπίπεδο. Αυτό μπορούμε να το παρομοιάσουμε με τα πόδια του γνωστού ‘’τραπεζιού της υγείας’’: ισορροπημένη διατροφή, τακτική αερόβια σωματική δραστηριότητα, ποιοτικός ύπνος, έλεγχος του stress και καλή διάθεση. Η ελάττωση της κατανάλωσης καφείνης και αλκοόλ, η ισορροπημένη, ήπια έως μέτριας έντασης τακτική αερόβια σωματική άσκηση (έως 150 λεπτά την εβδομάδα), η σταθερή ώρα νυχτερινής κατάκλισης και η καλή διάθεση, αποτελούν όλα σημαντικές στρατηγικές αντιμετώπισης των ΚΕΣ.
Το βήμα 9 είναι το να αντιληφθούμε την παροδική φύση του προβλήματος. Σωστή κατανόηση των ΚΕΣ σημαίνει πως γνωρίζουμε ότι είναι παροδικές.
Το βήμα 10 αφορά την ιατρική παρέμβαση. Οι β-αναστολείς είναι η πρώτη μας επιλογή. Τα φάρμακα αυτά μπλοκάρουν την αδρεναλίνη και πολλές φορές μειώνουν την ένταση των συμπτωμάτων. Οι β-αναστολείς είναι επίσης χρήσιμοι για ‘’λήψη όταν χρειαστεί’’ σε περιπτώσεις που έχουμε μια δύσκολη μέρα, με μεγάλο αριθμό συμπτωματικών ΚΕΣ. Και το καλύτερο, οι β-αναστολείς δεν έχουν σοβαρές παρενέργειες. Σπάνια χρησιμοποιώ αντιαρρυθμικά φάρμακα όπως η φλεκαινίδη, η προπαφαινόνη ή η σοταλόλη.
Κάποιοι ασθενείς, αναφέρουν επίσης όφελος με την λήψη συμπληρωμάτων μαγνησίου. Μπορεί να φανούν χρήσιμα στην περίπτωση των υπερκοιλιακών-κολπικών έκτακτων συστολών. Υγιείς ασθενείς, με καλοήθη αρρυθμία, μπορεί να δοκιμάσουν μαγνήσιο, κυρίως τη νύχτα. Μην πάρετε μαγνήσιο εάν έχετε πρόβλημα με τους νεφρούς σας, ενώ αν λάβετε μεγάλη ποσότητα, προσέξτε για την εμφάνιση διάρροιας.
Μην προσπαθήσετε πολύ να καταλάβετε την συμπεριφορά των κοιλιακών έκτακτων συστολών.
Μια βασική καρδιολογική εξέταση, μπορεί να αποκλείσει υποκείμενη σοβαρή καρδιακή νόσο.
Μιλήστε με τον αρρυθμιολόγο σας, ώστε να καταλήξετε από κοινού στον τρόπο αντιμετώπισή τους.
Βασίλειος Γ. Κολοβός MD CCDS ECDS ECES MRCP(UK)
Ειδικός Καρδιολόγος & Επεμβατικός Αρρυθμιολόγος
Αναπλ. Διευθυντής ΣΤ’ Καρδιολογικής Κλινικής Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ