Ο Βηματοδότης είναι μια μικρή συσκευή που λειτουργεί με μπαταρία και χρησιμοποιείται ώστε η καρδιά να πάλλεται με φυσιολογικό ρυθμό. Υπάρχουν δύο μέρη: το κουτί (γεννήτρια) που περιέχει την μπαταρία και τα ηλεκτρικά κυκλώματα τουβηματοδότη και τα καλώδια-ηλεκτρόδια του βηματοδότη (leads).
Εμφυτεύσιμοι βηματοδότες
Οι εμφυτεύσιμοι βηματοδότες είναι μικρές συσκευές που χρησιμοποιούνται για την αποκατάσταση της χαμηλής καρδιακής συχνότητας. Αποτελούνται από την κυρίως συσκευή και τα ηλεκτρόδια (από 1 έως 3, ανάλογα με τον τύπο). Η συσκευή τοποθετείται με μια τομή 3-4 εκατ. κάτω από το υποδόριο, ενώ τα ηλεκτρόδια εισάγονται από τις φλέβες της περιοχής και δια του φλεβικού συστήματος οδηγούνται στο εσωτερικό της καρδιάς στις κατάλληλες θέσεις. Η συσκευή παράγει χαμηλής ενέργειας ηλεκτρικά ερεθίσματα, που μέσω των ηλεκτροδίων, προκαλούν διέγερση της καρδιάς και δημιουργία καρδιακών παλμών.
Πότε απαιτείται η χρήση βηματοδότη;
Όταν το ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς (φυσικός βηματοδότης), υποστεί βλάβες και ο καρδιακός ρυθμός πέσει κάτω από τα φυσιολογικά όρια (<40 παλμούς το λεπτό), διάφορα δυσάρεστα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν όπως ζαλάδες, δύσπνοια, μειωμένη ικανότητα για φυσική άσκηση, ή ακόμη και απώλεια αισθήσεων (συγκοπτικό επεισόδιο). Μερικές φορές ένα απλό ηλελτροκαρδιογράφημα είναι αρκετό για να ανιχνεύσει τη βλάβη ενώ μπορεί να χρειαστούν κι άλλες πιο ειδικές εξετάσεις (24ωρη καταγραφή του ρυθμού με Holter ή ακόμη και ηλεκτροφυσιολογική μελέτη). Αν αυτές οι εξετάσεις επιβεβαιώσουν την βλάβη στον ασθενή τότε χρειάζεται βηματοδότης για να λυθεί το πρόβλημα.
Ποια είναι η διαδιακασία εμφύτευσης βηματοδότη;
Η εμφύτευση του βηματοδότη απαιτεί συνθήκες χειρουργείου και γίνεται με τοπική αναισθησία. Η εμφύτευση βηματοδότη εκτελείται σε ειδική αίθουσα που πρέπει να διαθέτει ακτινολογικό εξοπλισμό και ειδικές οθόνες (αιμοδυναμικό). Αρχικά εκτελείται μια μικρή τομή λίγων εκατοστών στο δέρμα και αναζητείται η κατάλληλη φλέβα, διαμέσου της οποίας με ακτινοσκοπική παρακολούθηση το ή τα ηλεκτρόδια τοποθετούνται στη δεξιά κοιλία, στο δεξιό κόλπο ή και στα δύο. Στη συνέχεια ελέγχεται η σωστή θέση και η καλή λειτουργία των καλωδίων με ηλεκτρονικά τεστ. Τέλος δημιουργείται ένας χώρος κάτω από το δέρμα για να τοποθετηθεί εκεί ο βηματοδότης, ο οποίος συνδέεται με τα ήδη τοποθετημένα καλώδια.
Η εμφύτευση βηματοδότη μπορεί να διαρκέσει από 30 ως 60 λεπτά της ώρας. Για τις επόμενες δύο ημέρες ο ασθενής πρέπει να είναι προσεκτικός, να μην κινεί τον ώμο από την πλευρά που τοποθετήθηκε ο βηματοδότης, ώστε να μη συμβεί μετακίνηση των καλωδίων, κάτι που απαιτεί νέα διορθωτική επέμβαση.
Η διάρκεια ζωής του βηματοδότη είναι περίπου 5-10 χρόνια. Απαιτείται συστηματικός έλεγχος της λειτουργίας του σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού. Όταν ο έλεγχος αποκαλύψει ότι η μπαταρία έχει τελειώσει (φάση αποφόρτισης η οποία διαρκεί μήνες) ο βηματοδότης πρέπει να αντικαθίσταται
Τύποι βηματοδοτών
Οι βηματοδότες διακρίνονται σε διάφορους τύπους που χρησιμοποιούνται ανάλογα με την πάθηση :
DDDR βηματοδότες ή διεστιακοί βηματοδότες
Είναι οι βηματοδότες που εμφυτεύονται συνήθως και χρησιμοποιούνται τόσο σε σύνδρομο νοσούντος φλεβοκόμβου όσο και σε κολποκοιλιακό αποκλεισμό.
VVIR βηματοδότες ή μονοεστιακοί βηματοδότες
Είναι βηματοδότες με μόνο ένα ηλεκτρόδιο στην δεξιά κοιλία. Χρησιμοποιούνται όταν ο ασθενής έχει χρόνια κολπική μαρμαρυγή, που δεν είναι δυνατόν με κανένα τρόπο να επανέλθει σε φυσιολογικό ρυθμό.
VDDR βηματοδότες
Είναι βηματοδότες που διαθέτουν ένα μεν ηλεκτρόδιο, αλλά με διπλή λειτουργία. Χρησιμοποιείται σε ασθενείς με κολποκοιλιακό αποκλεισμό που δεν έχουν ανάγκη κολπικής βηματοδότησης.